Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka
Po skutecznym złożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku - osobiście, przez pełnomocnika, czy też w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym, przychodzi kolej na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka.
Zanim jednak przejdziemy do szczegółowego omówienia procedury, chciałabym Ci przekazać odrobinę teorii.
Odrzucenie spadku jaki przypada małoletniemu, wchodzi w skład zarządu majątkiem dziecka na podstawie art. 101 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego /dalej: k.r.o./. Jednak rodzice, którzy są przedstawicielami ustawowymi małoletniego dziecka napotykają w tym względzie pewne ograniczenia.
Ustawodawca bowiem nałożył na rodziców obowiązek uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego, ilekroć pojawia się potrzeba podjęcia czynności przekraczających zwykły zarząd tym majątkiem, na co wskazuje art. 102 § 3 k.r.o.
Tym samym, przed złożeniem w imieniu dziecka oświadczenia o odrzuceniu spadku, rodzice obowiązani są uzyskać zezwolenie sądu na dokonanie ten czynności.
Należy również pamiętać, że nabycie spadku następuje z chwilą jego otwarcia, a spadek otwiera się w chwilą śmierci spadkodawcy. Złożenie stosownego oświadczenia jest natomiast możliwe tylko w zakreślonym ustawowo 6 miesięcznym terminie, od momentu, w którym spadkobierca dowiedział się on o swoim uprawnieniu do dziedziczenia.
Jak wygląda zatem sytuacja w przypadku małoletniego, który nie ma pełnej zdolności do czynności prawnej?
Dla dziecka termin zaczyna biec od chwili, gdy jeden z rodziców powziął wiedzę o tym, że dziecko zostało powołane do spadku.
Każdy z rodziców jest uprawniony i zarazem zobowiązany do wykonywania przysługującej im władzy rodzicielskiej /art. 97 § 1 k.r.o./. Nie ma więc znaczenia – z punktu widzenia obliczenia tego terminu – kwestia, który z nich pierwszy powziął tę wiedzę. Jeżeli dziecko nabywa spadek w wyniku odrzucenia spadku przez jednego z nich, to nie powinno ulegać wątpliwości, że to właśnie rodzic odrzucający spadek dowiaduje się w pierwszej kolejności o powołaniu swojego następcy do dziedziczenia[1].
Tak jak wspomniałam wcześniej, obowiązujące przepisy prawa nie wprowadzają żadnej ulgi w zakresie terminu do odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka.
Co prawda, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 maja 2018 r., sygn. akt III CZP 102/17, wskazał, że ustawowy sześciomiesięczny termin nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Mając jednak na uwadze, że kwestia ta budzi wciąż wiele wątpliwości, po prawomocnym zakończeniu postępowania i wydaniu przez sąd zezwolenia na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, zaleca się aby oświadczenie rodzica w imieniu małoletniego zostało złożone niezwłocznie, chyba, że termin 6 miesięcy jeszcze nie upłynął.
Jak uzyskać zezwolenie sądu na odrzucenie spadku w imieniu dziecka?
złóż wniosek do właściwego sądu rodzinnego i opiekuńczego – w tego rodzaju sprawach właściwy wyłącznie jest sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania - sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu. Jeżeli brak i tej podstawy - właściwy jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. /art. 569 § 1 k.p.c./. Tym samym jeżeli dziecko nie ma w Polsce ani miejsca zamieszkania, ani pobytu, właściwy jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.
Zezwolenie może zostać również wydane przez sąd na terenie Królestwa Niderlandów, należy jednak pamiętać, że taki dokumen powinien zostać przetłumaczony na język polski. Warto również nadmienić, że w przypadku orzeczeń wydanych przez sądy za granicą mogą pojawić się trudności z uzyskaniem klauzuli prawomocności.
2. do wniosku załącz poniższe dokumenty:
dowód uiszczenia opłaty od wniosku /znak sądowy lub potwierdzenie przelewu/;
oryginalny odpis skrócony aktu zgonu krewnego, po którym odrzucasz spadek w imieniu dziecka;
oryginalny odpis aktu urodzenia dziecka;
kopię oświadczenia o odrzuceniu spadku złożonego przez rodzica;
dokumenty świadczące o istnieniu długów spadkodawcy /np. umowa kredytu, pożyczki, pisemne uznanie długu przez spadkodawcę, nakaz zapłaty lub inne orzeczenie, decyzja z którego wynika obowiązek płatności/.
Ponadto:
odpis postanowienia sądu ustanawiającego wnioskodawców rodziną zastępczą lub opiekunami prawnymi małoletniego, jeżeli wniosku nie składają rodzice;
odpis postanowienia albo wyroku pozbawiającego lub ograniczającego władzę rodzicielską jednemu z rodziców, jeżeli takie orzeczenie zostało wydane;
odpis wniosku z załącznikami, jeżeli postępowanie inicjuje tylko jeden z rodziców.
Przywołane przeze mnie dokumentu stanowią jedynie podstawę wniosku, pamiętaj, że to sąd prowadzi postępowania i w zależności od charakteru sprawy, może on zażądać przedstawienia przez rodziców /wnioskodawców/ dodatkowych dokumentów.
Po rozpatrzeniu wniosku, sąd wyraża zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka wydając postanowienie.
Należy pamiętać, że postanowienie staje się prawomocne dopiero po upływie 7 dni od daty ogłoszenia albo jego doręczenia.
Sporządzenie i wydanie orzeczenia z klauzulą prawomocności wiążę się z koniecznością złożenia wniosku i uiszczeniem opłaty sądowej w wysokości 20 złotych.
O czym musisz bezwzględnie pamiętać?
ZGODA SĄDU NA DOKONANIE CZYNNOŚCI NIE STANOWI OŚWIADCZENIA O ODRZUCENIU SPADKU
Po doręczeniu prawomocnego postanowienia sądu opiekuńczego, musisz jeszcze złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka.
Oświadczenie o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć:
ustnie, lub
na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.
Do dokonania tej czynności można również ustanowić pełnomocnika, należy jednak pamiętać aby pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia było sporządzone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.
W sytuacji zatem gdy przebywasz w Holandii i nie masz możliwości złożyć oświadczenia osobiście, możesz odrzucić spadek:
przesyłając do właściwego sądu w Polsce oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego z podpisem urzędowo poświadczonym, bądź
sporządzając pełnomocnictwo z podpisem urzędowo poświadczonym, dla osoby, która odrzuci spadek w imieniu dziecka w Polsce.
Jeśli przebywasz za granicą urzędowe poświadczenie podpisu możesz uzyskać w Wydziale Konsularnym.
Spotkanie należy umówić za pośrednictwem systemu E-KONSULAT w dziale SPRAWY PRAWNE.
W dniu wizyty należy:
wylegitymować się ważnym dokumentem tożsamości /dowodem osobistym albo paszportem/;
posiadać ze sobą gotową treść oświadczenia o odrzuceniu spadku;
przedłożyć prawomocne prawomocne postanowienie sądu zezwalające na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka;
uiścić opłatę konsularną w kwocie 30 euro.
Konsul poświadcza własnoręczność podpisu pod oświadczeniem o odrzuceniu spadku. Pamiętaj zatem, że podpis pod oświadczeniem powinien zostać złożony dopiero w jego obecności.
Musisz bezwzględznie pamiętać, że oświadczenie o dorzuceniu spadku wywołuje skutek prawny dopiero z chwilą złożenia go w sądzie rejonowym.
Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym, sądem właściwym jest sąd, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie /art. 640 § 1 k.p.c./. Przepis ten stawia osoby zamieszkałe za granicą w trochę niekomfortowej sytuacji, gdyż osoba mieszkająca na stałe w Holandii, które nie posiadający w Polsce ani miejsca zamieszkania, ani pobytu nie może skutecznie złożyć oświadczenia spadkowego w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się jej miejsce zamieszkania lub pobytu.
Tym samym do skutecznego złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego, niezbędne jest jego przesłanie do sądu spadku tj. sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu zmarłego, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, do sądu miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy /art. 628 k.p.c./.
Najbardziej oczywista i komfortowa dla rodziców wydaje się być sytuacja, gdy toczy się już postępowanie o stwierdzenie praw do spadku, albowiem w tej sytuacji oświadczenie powinno zostać przesłane do sądu, gdzie toczy się to postępowanie spadkowe.
Czy oświadczenie muszą podpisać oboje rodzice małoletniego, czy wystarczy podpis jednego z nich?
Z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego /art. 98 § 1 k.r.o./ wynika, że jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Kodeks nie przewiduje obowiązku równoczesnego działania obojga rodziców.
Zdarzają się jednak sytuacje, w których notariusze albo sądy zobowiązują obojga rodziców do odrzucenia spadku, a dzieje się tak zazwyczaj, gdy w treści postanowienia zezwalającego na dokonanie tej czynności zostają oni wymienieni wspólnie.
Dlatego też decyzję o tym czy oświadczenie zostanie złożone przez jednego rodzica czy obojga z nich, zostawiam Tobie.
Należy jednak pamiętać, że w przypadku urzędowego poświadczenia podpisu przez konsula, opłata pobierana jest od złożonego podpisu, zatem od każdego z rodziców oddzielnie.
[1] A. Kallaus, Zezwolenie na odrzucenie spadku przypadającego osobie małoletniej, PS 2016, nr 7-8, s. 112-120.
